اورتوپتیک چیست؟

اورتوپتیک چشم علمی است که به مطالعه و درمان برخی بیماری‌ها و اختلالات بینایی مانند تنبلی و انحراف چشم (استرابیسم)، ضعف عضلات چشم، دوبینی و... می‌پردازد. تمرینات اورتوپتیک شامل کنترل حرکات چشم، کنترل و حفظ همزمان تمرکز در دور و نزدیک، تقویت دید مرکزی و ... می‌باشد که گاهی اوقات مواردی مانند سردرد، تاری دید، درد چشم‌ها، دوبینی و کاهش بینایی را کاهش و رفع می‌نمایند.

همچنین، این تمرینات می‌توانند به افزایش هماهنگی و همکاری بین دو چشم و سیستم اعصاب بینایی، ادراک بینایی و هماهنگی سیستم بینایی با سیستم حرکتی فرد منجر گردند.

چه بیماری‌هایی با استفاده از علم اورتوپتیک درمان پذیرند؟

برخی از بیماری‌های قابل درمان با استفاده از اورتوپتیک به شرح زیر هستند:

استرابیسم

حالتی که در آن یک یا هر دو چشم به صورت مداوم و یا گاهی اوقات به سمت‌های داخل، بیرون، بالا یا پایین انحراف می‌یابند. اگر درمان بیماری تنبلی و انحراف چشم‌ به صورت جدی پیگیری نشود و یا به طور کامل انجام نگیرد، نتیجه کامل و قطعی نیز حاصل نمی‌گردد. مواردی مانند عدم همکاری فرد در بستن چشم سالم نیز درمان را دچار اختلال کرده و فرد درنتیجه طولانی شدن پروسه درمان، ممکن است آن را نیمه کاره رها کند. هدف از انجام این تمرینات و برنامه‌های درمانی افزایش میزان بینایی چشم تنبل و ایجاد بینایی قابل قبول و کامل در هر دو چشم در راستای تقویت چشم تنبل و افزایش مهارت‌های بینایی فرد پایان می‌پذیرد. 

تنبلی چشم (آمبلیوپی)

تنبلی چشم، کاهش بینایی در یک چشم در اوایل دوران زندگی می‌باشد. در این حالت چشم ضعیف به سمت بیرون یا داخل چرخیده و نمی‌تواند بر روی اجسام یا یک نقطه ثابت متمرکز شود.

دوبینی (دیپلوپی)

دوبینی یا دیپلوپی یعنی فرد از یک جسم، دو تصویر می‌بیند. ممکن است این دو تصویر در کنار هم دیده شوند یا یکی بالاتر و یکی پایین‌تر دیده شود و می‌تواند بر تعادل، حرکت و توانایی خواندن تاثیر بگذارد. دوبینی ممکن است یک یا هردو چشم را تحت تاثیر قرار دهد. بیماران این گروه معمولا به صورت ناگهانی و در اثر ضربه، تصادفات، سکته‌های مغزی و... دچار دوبینی شده‌اند. دسته دیگر کسانی هستند که بعد از جراحی استرابیسم و جهت کمک به بهبود بینایی و هماهنگی هر دو چشم، نیاز به تجویز عینک‌های منشوری دارند.

موارد زیر برخی از مراحل درمان این اختلال می‌باشد:

• اندازه‌گیری تخصصی و بررسی‌های دقیق

• مشخص شدن نوع و میزان انحراف چشم‌ها

• تجویز عینک منشوری با توجه به میزان و نوع آن برای اصلاح دوبینی

• آموزش استفاده از عینک‌های منشوری برای افزایش قابلیت‌های دید دو چشم

نیستاگموس (nystagmus)

بیماری نیستاگموس نوعی اختلال بینایی است که منجر به حرکت ناگهانی، غیر ارادی و ریتمیک چشم‌ها می‌گردد. این بیماری معمولا دو چشم را درگیر می‌کند و باعث می‌شود فرد نتواند چشم‌های خود را بر روی یک جسم خاص، ثابت نگه دارد. این حرکات کاملا غیر ارادی بوده و معمولا به صورت افقی، عمودی یا چرخشی هستند. اختلال بینایی نیستاگموس می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و باعث از دست دادن کنترل بینایی می‌شود. افراد دارای این مشکل در حفظ تعادل و هماهنگی در حرکت دچار مشکل می‌شوند.

خستگی چشم

معمولا خستگی چشم به دلیل وارد آوردن فشار زیاد بر روی چشم‌ها مانند فعالیت‌هایی مثل رانندگی، مطالعه در نور نامناسب، استفاده از کامپیوتر به مدت طولانی و... رخ می‌دهد. این عارضه یکی از نشانه‌های مختلف مشکلات چشمی است و بیماری محسوب نمی‌شود. برخی از علائم خستگی چشم شامل سوزش یا خارش، آبریزش یا خشکی چشم، تاری دید، سردرد، و درد در ناحیه گردن، شانه‌ها یا پشت باشد. خستگی چشم اگرچه وضعیتی آزاردهنده است اما معمولا با استراحت، علائم آن برطرف می‌شود.

نکته: قبل از تصمیم به انجام هر نوع روش درمانی حتما با متخصص چشم مشورت نمایید تا جهت انتخاب بهترین روش درمانی، معاینات و بررسی‌های لازم انجام گیرد. مواردی مانند درد مداوم چشم، کاهش بینایی، قرمزی یا سوزش چشم ممکن است نشانه بیماری‌های دیگر باشند. علت ایجاد این بیماری‌ها می‌تواند ارثی و یا در اثر عواملی مانند ضربه، تصادف، سکته مغزی و یا عوامل دیگر ایجاد شوند.

آشنایی با برخی روش‌های درمانی

برای رفع و درمان برخی بیماری‌ها که در بالا به آن‌ها اشاره شد، علاوه بر تجویز عینک، دسته‌ای از تمرینات ارتوپتیک برای بهبود عملکرد سیستم بینایی و افزایش توان عضلات چشم، بهبود عملکرد سیستم تطابقی و حرکتی چشم‌ها و افزایش توانایی سیستم عصبی بینایی توصیه می‌شود. متخصصان و بینایی سنج‌های بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی بینا مشهد، جهت آموزش این تمرینات و مراقبت‌ها در کلینیک طبقه اول در خدمت مراجعین محترم می‌باشند.

عینک‌های منشوری

استفاده از این عینک‌ها برای اصلاح بینایی و کاهش دوبینی مفید است. عینک‌های منشوری می‌توانند باعث ایجاد همکاری چشم‌ها با یکدیگر شوند و تصویر را به یک نقطه در مغز ارسال نمایند.

قطره‌های چشمی

قطره‌های چشمی در درمان بیماری تنبلی چشم که گاهی با انحراف چشم (استرابیسم) همراه است، استفاده می‌شود. با استفاده از این روش، چشم قوی‌تر تار شده و در نتیجه باعث افزایش فعالیت‌ و تمرکز چشم ضعیف‌تر می‌شود.

ورزش‌های چشمی

این روش برای برخی از انواع استرابیسم که در حالت‌های خاص فعال می‌شوند، موثر است. این روش برای تقویت عضلات چشم و افزایش هماهنگی بین چشم‌ها کاربرد دارد. ورزش‌های چشمی می‌تواند شامل حرکات چشم به سمت بالا، پایین، چپ و راست، نگاه کردن به اشیای نزدیک و دور، دنبال کردن اشیای متحرک و ... باشد.

استفاده از پوشش روی یک یا هر دو چشم

این روش نیز مانند قطره‌های چشمی باعث فعال‌تر شدن چشم ضعیف می‌شود. با بستن چشم قوی‌تر، چشم ضعیف‌تر مجبور به فعالیت بیشتر می‌شود و بینایی خود را بهبود می‌بخشد. این روش معمولا در کودکان زیر 10 سال توصیه می‌شود.

تزریق بوتاکس

تزریق بوتاکس در مواردی که انجام عمل ممکن نیست، مورد استفاده قرار می‌گیرد. تزریق بوتاکس به عضلات چشم باعث کاهش انحراف چشم می‌شود. البته لازم به ذکر است، این روش موقت بوده و معمولا نیاز به تکرار دارد.

جراحی‌های چشم

انتخاب روش جراحی برای درمان و اصلاح برخی از انواع انحرافات چشمی ضروری بوده و تاثیر آن دائمی می‌باشد. در این روش، متخصص چشم با روش‌هایی مانند جابجایی، اصلاح عضله و ... چشم‌ها را به موقعیت صحیح باز می‌گرداند.

کلام آخر

علم اورتوپتیک از لنزهای تماسی، عینک‌های منشوری و سایر تجهیزات تخصصی با هدف توسعه مهارت های بینایی و تقویت سیستم بینایی استفاده می‌کند. در سال‌های اخیر، متخصصان چشم و اپتومتریست‌ها فناوری‌های پیشرفته و بازی‌های کامپیوتری در برنامه‌های درمانی بینایی خود گنجانده‌اند تا با استفاده از آن‌ها تمرین‌های سنتی را سرگرم‌کننده‌تر و جذاب‌تر کنند. سایکلاپس یکی از این برنامه‌های درمانی می‌باشد که با تشخیص چشم پزشک برای درمان تنبلی چشم کودکان استفاده می‌شود. بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی بینا مشهد نیز با استفاده از جدیدترین تجهیزات روز دنیا و بهره‌گیری از متخصصان و بینایی سنج‌های مجرب، اقدام به اصلاح کلیه اختلالات بینایی می‌نماید.

 آشنایی با کلینیک کودک بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی بینا