لنزهای تماسی
لنزهای تماسی یک قطعه بسیار نازک از جنس پلاستیک هستند که بر روی قرنیه چشم قرار میگیرند. همانطور که میدانید عملهای لیزری و عینکها برای درمان یا اصلاح عیوب انکساری استفاده میشوند. گاهی اوقات از انواع لنزهای تماسی به جای دو روش دیگر استفاده میشود. لنزهای تماسی در درمان نزدیک بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و سایر اختلالات چشمی میتواند کمک کننده باشد. لنزهای تماسی در انواع مختلف و حتی به صورت رنگی نیز موجود میباشند.
انواع لنزهای تماسی
لنزهای تماسی نرم، لنزهای تماسی سخت، لنزهای تماسی هیبریدی، لنزهای اسکلرال و لنزهای رنگی
لنزهای تماسی نرم
لنزهای تماسی نرم با نام لنزهای هیدروفیل نیز شناخته میشوند و طیف گستردهای دارند. این لنزها قابلیت اصلاح انواع عیوب انکساری مانند دوربینی، نزدیکبینی و آستیگمات را دارند. لنزهای تماسی نرم از جنس پلاستیک قابل انعطاف بوده و بسیار نازک هستند و سطح قرنیه را به صورت کامل پوشش میدهند.
لنزهای تماسی سخت
یکی دیگر از انواع لنزهای تماسی، لنزهای سخت یا RGP (Rigid Gas Permeable) بوده که معمولا برای بیماران مبتلا به قوز قرنیه (کراتوکونوس) و یا افراد دارای قرنیه نامنظم تجویز میگردد. جنس این لنزها از پلاستیک سخت بوده و دید واضح و دقیقی برای فرد فراهم میکنند. عادت کردن به لنزهای سخت دشوارتر از سایر لنزهای تماسی میباشد. با این حال این لنزها دارای مزایای زیادی نسبت به لنزهای نرم میباشند. برخی از این مزایا:
• دید واضحتر: لنزهای سخت معمولا دید واضحتر و با کیفیتی نسبت به لنزهای نرم ارائه میدهند. گاهی اوقات استفاده از لنزهای نرم در افراد مبتلا به آستیگماتیسم بالا مناسب نبوده و لنزهای سخت جایگزین آنها میگردد.
• مقاومت بالا: لنزهای سخت مقاومت بیشتری در برابر آلودگیها و ایجاد رسوب روی سطحشان دارند و راحتتر تمیز میشوند. جنس و طول عمر این لنزها نیز نسبت به لنزهای نرم مقاومتر بوده و در نتیجه به راحتی خراب نمیشوند. دارندگان این لنزها میتوانند 2 تا 3 سال از لنزهای خود استفاده نمایند.
• اصلاح عیوب انکساری چشم: لنزهای سخت میتوانند برخی از عیوب انکساری چشمها مانند نزدیکبینی، دوربینی، آستیگماتیسم، پیرچشمی و... را اصلاح نمایند.
• قابلیت استفاده برای افراد مبتلا به قوز قرنیه: لنزهای سخت برای درمان قوز قرنیه مناسب هستند.
بیشتر بدانید: بیماری قوز قرنیه یا کراتوکونوس چیست؟
لنزهای تماسی هیبریدی
یکی دیگر از انواع لنزهای تماسی، لنزهای هیبریدی میباشد. این لنزها همانطور که از نام آن مشخص است، از ترکیب لنزهای سخت و نرم ساخته شدهاند. مرکز این لنزها از جنس لنزهای سخت و در لبهها از جنس لنزهای تماسی نرم میباشد. لبههای این لنزها پس از تماس با آب نرم و ژلهای میشوند. لنزهای هیبریدی برای هر شخص به صورت منحصر به فرد طراحی میشوند و تعویض این لنزها در زمان طولانیتری نسبت به تعویض لنزهای نرم انجام میگیرد.
لنزهای اسکلرال
لنزهای اسکلرال (scleral) یکی از روشهای اصلاح عیوب انکساری چشمها میباشد. این لنزها از جدیدترین نوع لنزهای تماسی بوده و روی صلبیه (اسکلرا) قرار میگیرند. لنزهای اسکلرال برای درمان قوز قرنیه، خشکی شدید چشمها، آستیگمات بالا و نامنظم، نزدیک بینی و دوربینی بالا و... استفاده میشوند.
جنس لنزهای اسکلرال از لنزهای تماسی نرم سختتر میباشد، اما با لنزهای تماسی سخت متفاوت هستند. این لنزها دارای قابلیت نفوذ پذیری گاز هستند و اندازه آنها معمولا از لنزهای تماسی سخت بزرگتر میباشد. لنزهای اسکلرال معمولا برای افرادی استفاده میشود که امکان استفاده از لنزهای تماسی معمول ندارند. همچنین، این لنزها مناسب افراد مبتلا به قوز قرنیه و بیماریهای سطحی دیگر نیز میباشد.
بینایی سنجها (اپتومتریست) با توجه به معاینات و آزمایشات قرار دادن لنز در چشم، تشخیص میدهد که آیا فرد کاندید استفاده از لنز اسکلرال میباشد یا نه. نکته دیگر که در زمان تجویز این لنزها در نظر گرفته میشود، انتخاب مناسبترین مدل و نوع این لنزهاست.
بیشتر بدانید: لنز اسکلرال چیست؟
> عملکرد لنزهای اسکلرال
فضای بین قرنیه و سطح پشتی لنز اسکلرال به عنوان مخزن مایع عمل میکند. بر خلاف دیگر لنزهای تماسی که به طور مستقیم روی قرنیه قرار میگیرند، این لنزها به گونهای طراحی شدهاند که یک فضایی خالی بین لنز و قرنیه ایجاد میشود. لنزهای اسکلرال قبل از قرارگیری در چشم با مایع مخصوص پر میشوند. فضای بین قرنیه و سطح پشتی لنز به عنوان مخزن اشکی عمل کرده و به مرطوب شدن و بهبود خشکی سطح چشم کمک میکند. این امر باعث ایجاد آرامش در چشم فرد میشود. به این ترتیب برای کسانی که خشکی شدید چشم دارند و استفاده از لنزهای تماسی حس ناخوشایندی دارد، با قرار دادن لنز اسکلرال این مشکل تا حدودی برطرف خواهد شد.
> انواع لنز اسکلرال
با توجه به توضیحات بالا، لنزهای اسکلرال به دستههای مختلف تقسیم میشود:
• لنزهای کورنئو اسکلرال: قطر این لنزها در حدود 12 تا 15 میلیمتر است و در نزدیکی محل اتصال بین قرنیه و صلبیه قرار میگیرند. این لنزها برای افرادی که امکان استفاده از لنزهای تماسی دیگر را ندارد استفاده میشود.
• لنزهای نیمه اسکلرال: لنزهای نیمه اسکلرال نوع دیگری از لنزهای تماسی هستند که برای درمان بیماریهایی مانند قوز قرنیه و خشکی چشم استفاده میشوند. این لنزها دارای قطر بزرگتر از لنزهای تماسی دیگر هستند و پس از قرار گرفتن بدون ایجاد فشار بر روی قرنیه، به راحتی بر روی صلبیه قرار میگیرد. لنزهای نیمه اسکلرال دارای فضایی بین قرنیه و لنز بوده که مایع لنز در داخل آن قرار میگیرد. اندازه این لنزها با درجه پیچیدگی شرایط چشم بیمار تعیین میشود. کسانی که به نوع خفیف قوز قرنیه و یا به آستیگماتیسم نامنظم که ناشی از پیوند قرنیه میباشد مبتلا هستند، معمولا علائم آنها با استفاده از این لنزها کنترل میشود.
• مینی اسکلرال: لنزهای مینی اسکلرال به راحتی بر روی چشمها قرار میگیرند و نسبت به لنزهای دیگر، تجهیزات جانبی و مراقبتی کمتری نیاز دارد.
• فول اسکلرال: لنزهای فول اسکلرال بیشتر در درمان بیماریهایی مانند قوز قرنیه پیشرفته، خشکیهای شدید چشم و یا بیماریهای سطح چشم استفاده میشود. مخزن اشک این لنزها بزرگتر بوده و باید دارای ظرفیت بیشتری برای نگهداری مایعات در لنز باشد. در طول معاینه و قرار دادن لنز در داخل چشم، متخصص چشم بهترین نوع و اندازه لنز اسکلرال را برای نیازهای فرد تعیین میکند.
با توجه به این دسته بندی، معمولا لنزهای اسکلرال بزرگتر از دیگر لنزهای تماسی هستند. قطر این لنزها برابر یا بزرگتر از لنزهای تماسی نرم میباشد.
> مزایا و ویژگیهای لنز اسکلرال
لنزهای اسکلرال در مقایسه با لنزهای معمولی بزرگتر هستند. این ویژگی باعث پایدار بودن آنها شده و در نتیجه خطر جابجایی یا افتادن تصادفی آنها کاهش مییابد. همانطور که ذکر شد، لنزهای اسکلرال بزرگتر از سایر لنزهای تماسی هستند و این امر باعث افزایش وضوح و راحتی آنها میشود. مخزن اشک این لنزها به طور مداوم رطوبت و اکسیژن کافی به چشمها میرساند که در افرادی که از بیماری خشکی چشم رنج میبرند بسیار مناسب خواهد بود.
نکته قابل توجه در این لنزها، رطوبت رسانی لنزهای اسکلرال میباشد که به جلوگیری از آسیبهای چشمی مانند خراش قرنیه کمک میکند. لنزهای اسکلرال نه تنها باعث اصلاح بینایی شده، بلکه سلامت چشمها را نیز بهبود میبخشد. لذا این امر باعث میشود که احتمال انجام جراحی برای بیماران مبتلا به بیماریهای سطحی چشم کاهش یابد.
> لنز اسکلرال و درمان قوز قرنیه
همانطور که چندین بار ذکر شد، لنزهای اسکلرال یکی از بهترین گزینهها برای افراد مبتلا به بیماری قوز قرنیه میباشد. در درمان برخی از انواع این بیماری ممکن است لنزهای تماسی سخت استفاده گردد. استفاده از لنز اسکلرال در صورتی که لنز سخت به درستی روی چشم قرار نگیرد و یا با پلک زدن بیش از حد جابجا شده و باعث ایجاد ناراحتی در فرد شود، گزینه مناسبی است.
لنزهای تماسی رنگی
لنزهای رنگی نوع دیگری از لنزهای تماسی هستند که برای تغییر رنگ موقتی چشمها استفاده میشوند. این لنزها با استفاده از یک یا چند لایه رنگی ساخته شده و مانند سایر لنزهای تماسی بر روی چشمها قرار میگیرند. لنزهای رنگی در انواع طبی و زیبایی موجود هستند که میتوانند در زیبایی افراد تاثیرگذار باشند.
انواع لنزهای تماسی بر اساس مدت زمان استفاده
لنزهای تماسی نرم معمولا در مدلهای متنوعی برای تمامی وضعیت چشمها موجود هستند و باید با توجه به یک برنامه منظم تعویض گردند. این لنزها با توجه به مدت زمان استفاده از آنها به دستههای مختلف تقسیم میشوند:
> لنزهای تماسی روزانه
همانطور که از نام آن مشخص است، میتوانید هر روز از یک لنز جدید استفاده کرده و مشکل رسوب پروتئین و تمیز کردن آنها را نداشته باشید.
> لنزهای تماسی هفتگی
مدت زمان استفاده از این لنزها به صورت هفتگی بوده و باید هر هفته آنها را تعویض نمایید. تعویض و شستشوی این لنزها آسان و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه میباشد.
> لنزهای تماسی طولانی مدت
میتوانید برخی از لنزهای طولانی مدت را با توجه به برند و شرکت تولید کننده تا 30 روز استفاده نمایید. حتما با متخصص چشم در خصوص خطرات خوابیدن با لنزهای تماسی صحبت کنید و مراحل نگهداری و مرطوب نگهداشتن اصولی آنها را یاد بگیرید.
ویژگی و مزایای لنزهای تماسی
استفاده از لنزهای تماسی بسیار راحت و آسان بوده که این یکی از ویژگیهای بارز آنهاست. این لنزها مانند عینک بخار نمیگیرند و فرد با مشکل مه آلود شدن مواجه نمیشود. استفاده از لنزهای تماسی در برخی افراد بهتر از عینک جواب میدهد و عیوب انکساری و مشکلات دیگر بینایی در آنها با استفاده از لنزهای تماسی بهبود مییابد. استفاده از این لنزها برای ورزشکاران نیز ممکن است مناسبتر بوده و باعث برطرف شدن احساس سنگینی و ناراحتی شود.
مدت زمان استفاده از لنزهای تماسی
استفاده از لنزهای تماسی به دلیل داشتن انواع و دستهبندیهای مختلف، نیاز به توجه به مدت زمان استفاده دارد. به طور مثال، استفاده طولانی مدت از لنزهای روزانه توصیه نمیشود و حداکثر زمان استفاده ۱۸ ساعت در روز میباشد.
اگرچه استفاده از برخی لنزهای تماسی برای مدت زمان طولانی بلامانع است، اما تمامی آنها زمان مشخصی برای استفاده دارند. به طورکلی لنزهای تماسی نرم یک بار مصرف میباشند و بهتر است برای انتخاب بهترین نوع و زمان تعویض آن با متخصص چشم مشورت نمایید.
با توجه به این موضوع، لنزهای تماسی سخت نیز مدت زمان مخصوص خود دارند و معمولا به صورت طولانیتر استفاده میشوند. برخی از انواع لنزهای تماسی سخت قابلیت استفاده تا 30 شبانه روز و به صورت مداوم دارند. در مقایسه با لنزهای نرم، اگر لنزهای سخت به مدت یک هفته یا بیشتر بدون استفاده بمانند، استفاده دوباره از آنها به راحتی گذشته نیست. بنابراین، لنزهای سخت باید هر روز استفاده شده و نیاز به نگهداری دقیقتری دارند.
به خاطر داشته باشید، در مورد نحوه نگهداری و پاکیزه نگهداشتن لنزهای تماسی، با متخصص چشم مشورت نمایید.
بیشتر بدانید: واحد پرستاری آموزش و پیگیری بیمار
نکات مهم
• انتخاب مناسبترین نوع لنزهای تماسی با توجه به ساختار چشم افراد، بر عهده متخصص چشم میباشد. مهم ترین نکته در هنگام استفاده از لنزهای تماسی، حفظ سلامت چشمها میباشد.
• لنزهای تماسی باید اکسیژن و رطوبت کافی را به بهترین شکل فراهم نماید و امکان جابجایی در چشمها باشد.
• با عبور اکسیژن از لنزها و رسیدن آن به قرنیه، تصاویر اطراف با بهترین کیفیت مشاهده میشود.
• از قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش (UV) در هنگام استفاده از لنزهای تماسی خودداری نمایید، زیرا ممکن است برای محافظت کامل از چشمها در برابر اشعه UV کافی نباشند.
• در هنگام شنا یا استحمام از لنزهای تماسی استفاده نکنید. آب میتواند باعث انتقال عفونت و باکتری به چشمها شود.
• در هنگام بیماری از لنزهای تماسی استفاده نکنید، زیرا ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به انواع عفونتهای چشمی باشید.
• در صورت احساس هر گونه ناراحتی در چشمها، لنزهای خود را برداشته و به متخصص چشم مراجعه نمایید.
نکته پایانی
باید به یاد داشته باشید، انتخاب بهترین لنز تماسی برای درمان کلیه بیماریهای چشمی و عیوب انکساری بر عهده متخصص چشم میباشد. چشم پزشک با استفاده از معاینات و آزمایشات تکمیلی بینایی سنجی و تصویربرداری بهترین لنز تماسی و روش درمانی را انتخاب میکند.