کم بینایی چیست؟

کم بینایی ( Low Vision ) یعنی کاهش قابل توجه بینایی که با عینک، لنزهای تماسی، دارو و حتی جراحی قابل اصلاح نباشد. این افراد در انجام فعالیت‌های روزانه خود نیازمند مراقبت‌های ویژه می‌باشند. کم بینایی می‌تواند ارثی یا اکتسابی باشد. برخی از علت‌های شایع کم بینایی عبارتند از: دژنراسیون ماکولا، رتینوپاتی دیابتی، آب سیاه (گلوکوم)، آب مروارید (کاتاراکت) و انواع عفونت‌های چشمی. برخی از ابزارها مانند عینک‌های بزرگنمایی، تلسکوپ‌ها، ذره‌بین، نورپردازی مناسب و نرم‌افزارهای تبدیل متن به گفتار می‌تواند به افراد کم بینا کم کند.

تفاوت افراد کم بینا و نابینا

کم بینایی و نابینایی دو اختلال مختلف هستند که براساس شدت کاهش بینایی و تاثیر آن بر فعالیت‌های روزمره افراد تعریف می‌شوند. همانطور که در ابتدا اشاره شد، افراد کم بینا دارای بینایی ضعیف در هر دو چشم هستند که با عینک، لنزهای تماسی، جراحی، عمل‌های لیزری چشم و... اصلاح پذیر نیستند. انجام کارهای روزانه ممکن است برای این افراد دشوار باشد، اما ممکن است فعالیت‌هایی مانند خواندن، نوشتن و یا تشخیص چهره را انجام دهند.

تفاوت کم بینایی و بیماری‌های عیوب انکساری چشم

کم بینایی با انواع اختلالات عیوب انکساری چشم متفاوت است. این در حالی است که افراد کم بینا نیازمند مراقبت‌های ویژه می‌باشند. کم بینایی و بیماری‌های عیوب انکساری چشم باعث تاری دید می‌شوند. اما همانطور که در ابتدا ذکر شد، تفاوت اصلی آن‌ها در این است که کم بینایی با عینک، لنز، جراحی، دارو و... قابل اصلاح نیست؛ در حالی که عیوب انکساری چشم معمولا با استفاده از این روش‌ها قابل اصلاح می‌باشند. کم بینایی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله بیماری‌های مادرزادی، ارثی، اکتسابی یا آسیب‌های فیزیکی به چشم ایجاد شود، اما عیوب انکساری چشم می‌تواند به دلیل نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم یا پیرچشمی به وجود آید.

دلایل شایع کم بینایی

دژنراسیون ماکولا

دژنراسیون ماکولا به صورت مستقیم شبکیه چشم را هدف قرار می‌دهد. هنگامی که شبکیه چشم رو به زوال می‌رود، تاری دید در فرد بروز می‌کند و خواندن و تشخیص اشیا دشوار خواهد شد. همچنین، دژنراسیون ماکولا ممکن است به شکل گیری نقطه کور منجر شود.

رتینوپاتی دیابتی

افراد مبتلا به دیابت با بیماری رتینوپاتی دیابتی روبرو می‌شوند که باعث خونریزی در رگ‌های خونی می‌شود و با گذشت زمان باعث آسیب به شبکیه چشم می‌شود. با توجه به این امر، بینایی افراد مبتلا به صورت قابل توجهی کاهش می‌یابد.

رتینوپاتی نوزادان نارس

بیماری رتینوپاتی نوزادان نارس همان گونه که از نام آن مشخص است در نوزادانی که پیش از موعد به دنیا آمده‌اند، ایجاد می‌شود. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که نوزادان نارس در دستگاه انکوباتور نوزاد قرار می‌گیرند. سطوح اکسیژن به طور معمول در این دستگاه بالا می‌باشد و رتینوپاتی نوزادان نارس به واسطه سطوح بالای اکسیژن خون اتفاق می‌افتد. این امر باعث رشد رگ‌های خونی غیر طبیعی در شبکیه چشم می‌شود. گاهی اوقات این بیماری می‌تواند باعث جدا شدن کامل شبکیه چشم شده و نابینایی نوزاد را به همراه داشته باشد.

جداشدگی شبکیه

جداشدگی شبکیه یکی از جدی‌ترین دلایل کم بینایی است که می‌تواند در نتیجه ضربه، عفونت، تومور و یا هنگامی که یک اختلال رگ خونی وجود دارد، رخ دهد و می‌تواند به از دست دادن کامل بینایی منجر شود. در صورت تشخیص به موقع، متخصص چشم می‌تواند جداشدگی را از طریق جراحی اصلاح کرده و بینایی نسبی یا کامل را به بیمار بازگرداند.

رتینیت پیگمنتوزا

بیماری رتینیت پیگمنتوزا در واقع گروهی از بیماری‌های چشمی می‌باشند که باعث بدتر شدن دید در شب می‌شود. در صورت عدم درمان می‌تواند به از دست دادن بخشی از بینایی یا کل آن منجر شود.

بیماری رتینیت پیگمنتوزا معمولا ارثی می‌باشد. بر خلاف برخی دیگر از مشکلات و بیماری‌های بینایی، رتینیت پیگمنتوزا به آرامی پیشرفت و به نابینایی کامل منجر شود. این بیماری معمولا زمانی که شبکیه چشم از طریق زوال تدریجی به شدت آسیب می‌بند، به وجود می‌آید. همچنین قابل ذکر است، رتینیت پیگمنتوزا گاهی در سال‌های اولیه زندگی پدیدار می‌شود.

آب سیاه

بیماری آب سیاه ( گلوکوم ) یک بیماری رایج است که در نتیجه فشار غیرطبیعی چشم‌ها به وجود می‌آید. همچنین، در صورتی که جریان طبیعی خون با مانع مواجه و باعث آسیب به عصب بینایی شود، بیماری آب سیاه بروز می‌کند.

انواع کم بینایی

کم بینایی می‌تواند در یک یا هر دو چشم باشد و شدت آن بستگی به میزان آسیب چشم‌ها دارد. برخی از نشانه‌های کم بینایی عبارت‌اند از: تاری دید، دوبینی، سردرد، خستگی چشم، حساسیت به نور و عدم تشخیص رنگ‌ها. کم بینایی یا low vision شامل درجات مختلف از دست دادن بینایی مانند نقاط کور، تاری دید، دید ضعیف در شب‌ها و از دست دادن تقریبا کامل بینایی می‌باشد. بنابراین، انواع کم بینایی را می‌توان بر اساس نوع نقص بینایی، محل آسیب، شدت کاهش بینایی و عوامل دیگر تقسیم بندی کرد. در ادامه به توضیح برخی از انواع کم بینایی می‌پردازیم:

بینایی مرکزی

این دسته دارای آسیب در بخش مرکزی شبکیه هستند که باعث عدم تشخیص دقیق چهره‌ها و خواندن متون می‌شود. به طور کلی، انجام فعالیت‌هایی که نیاز به دید واضح و جزئی دارند، با مشکل مواجه می‌شوند. این نوع از کم بینایی می‌تواند به دلیل برخی از بیماری‌ها مانند دژنراسیون ماکولا، رتینوپاتی دیابتی یا سکته‌های مغزی باشد. این مورد با توجه به ارزیابی حدت بینایی با بهترین تصحیح نوری انجام می‌گیرد.

دید محیطی یا حاشیه‌ای

این دسته دارای آسیب در بخش حاشیه‌ای شبکیه هستند و این امر باعث می‌شود نتوانند اشیا یا افراد را در کنار خود ببینند و در راه رفتن مستقل مشکل دارند. این نوع از کم بینایی با معاینه میدان بینایی ارزیابی می‌شود و می‌تواند به دلیل بیماری‌هایی مانند آب سیاه، رتینیت پیگمنتوزا، آسیب‌های فیزیکی و... به وجود آید.

شب کوری

این دسته از افراد دارای مشکل در دیدن اشیا در شب و یا نور کم هستند. این نوع از کم بینایی می‌تواند به دلیل برخی بیماری‌ها مانند آب مروارید و یا کمبود ویتامین A بروز کند.

تاری دید

دید افراد این دسته به این صورت است که نمی‌توانند بر روی اشیا تمرکز کنند و تصاویر را تار و ناواضح می‌بینند. این نوع از کم بینایی می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی مانند انواع عفونت‌ و التهاب‌ها، آسیب، تومور و یا بیماری‌های عصبی باشد.

آیا کم بینایی قابل درمان است؟

کم بینایی در برخی از بیماری‌ها مانند رتینوپاتی دیابتی قابل درمان است. تجهیزات کمکی به کم بینایان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به کمک فرد دیگری در خیابان قدم بزنند، لباس‌های رنگ روشن و تیره را مرتب کنند و یا حتی حروف بزرگ را بدون مشکل بخوانند.

تجهیزات کم بینایی

با استفاده از برخی تجهیزات و اقدامات برای اصلاح دید، کم بینایی تا حد ممکن بهتر می‌شود. این افراد تا حدودی می‌توانند به زندگی عادی بازگردند. برخی از این اقدامات شامل جراحی، استفاده از عینک و لنز و... می‌باشد.

برخی از تجهیزات مورد استفاده جهت اصلاح دید برای افراد کم بینا طراحی شده و بسیار مفید می‌باشند:

نرم افزارهای مختلف سخنگو جهت خواندن متن

ساعت‌هایی با کنتراست بالا و سخنگو

نشریات چاپی با حروف بزرگ

تلفن‌هایی با اعداد بزرگ

انواع ذره بین

کلام آخر

همانطور که ذکر شد، کم بینایی ممکن است برای افراد مختلف در رده‌های گوناگون سنی اتفاق بیفتد. این عارضه انواع مختلفی دارد که بعضی آن‌ها قابل درمان بوده و تعدادی دیگر غیرقابل درمان هستند. همچنین می‌توان با تجهیزات کم بینایان که در مطلب بالا به آن‌ها اشاره کردیم، تا حدی کیفیت زندگی این افراد را به سطح استاندارد نزدیک کرد.

 آشنایی با کلینیک تخصصی شبکیه