آب سیاه ( گلوکوم ) چیست؟

آب سیاه به گروهی از بیماری‌های چشمی گفته می‌شود که در آن عصب بینایی دچار آسیب می‌شود. از آنجا که این عصب اطلاعات جسمی را که دیده می‌شود به مغز می‌برد هنگامی که آسیب می‌بیند، بینایی کاهش خواهد یافت که میزان آن به شدت تخریب عصب بینایی بستگی دارد. آب سیاه در زمانی که فشار داخل چشم از حد طبیعی بیشتر است به وجود می‌آید. فشار بالا سبب وارد آمدن آسیب به عصب بینایی می‌شود. این آسیب پیشرونده بوده که در مرحله نخست سبب کاهش و از دست رفتن دید محیطی شده که با کاهش دید مرکزی و احتمال کوری همراه است.

سر عصب طبیعی

میزان دیدی که در اثر آب سیاه از بین می‌رود غیرقابل بازگشت است ولی با تشخیص زودرس، پیگیری دقیق و استفاده منظم از داروهای تجویز شده می‌توان از آسیب بیشتر جلوگیری کرد. بر طبق یک بررسی در افراد بالای 40 سال شهر تهران شیوع بیماری حدود 1/4% گزارش شده است.

سر عصب بیمار مبتلا به گلوکوم

مواردی که آب سیاه ( گلوکوم ) ایجاد می‌کنند؟

عصب بینایی در آب سیاه معمولا به علت افزایش فشار داخلی آسیب می‌بیند. مقدار معین از فشار برای حفظ شکل و کارکرد مناسب چشم مورد نیاز می‌باشد. ولی وقتی فشار داخل چشم بالا رفت، عصب بینایی را تحت فشار قرار می‌دهد. در اثر این فشار برخی از رشته‌های عصبی از بین می‌روند و در نتیجه کاهش بینایی اتفاق می‌افتد.

اولین مناطقی که درگیر شده و آسیب می‌بینند مناطق محیطی بینایی می‌باشند. اگر آب سیاه درمان نشود، گسترش آن می‌تواند سبب از دست رفتن کامل دید محیطی شود. در این صورت دید به شکل لوله تفنگی باقی می‌ماند یعنی قسمت مرکزی میدان دید باقی مانده و قسمت‌های محیطی آن از بین می‌رود. در مراحل نهایی بیماری کاهش دید مرکزی به وقوع پیوسته که نتیجه آن نیز کوری کامل است. گاهی نیز آب سیاه با فشار طبیعی چشم همراه است. در این گونه موارد آب سیاه با فشار طبیعی (یا پایین) نامیده می‌شود.

از طرفی دیگر فشار بالای داخل چشم همیشه آب سیاه ایجاد نمی‌کند. در برخی افراد فشار چشم بالاتر از میزان طبیعی است، اما آسیب قابل توجهی در سر عصب و میدان بینایی یافت نمی‌شود. این حالت بسته به نظر متخصص از نظر احتمال ایجاد آب سیاه ممکن است تنها به پیگیری‌های منظم نیاز داشته باشد و یا این که لازم است همانند آب سیاه درمان شود که در هر مورد متخصص بیماری‌های چشم اقدامات و راهنمایی لازم را انجام خواهد داد.

آیا برخی افراد بیش از دیگران مستعد آب سیاه هستند؟

بله، عوامل خطر متعددی وجود دارند که احتمال شروع آب سیاه ( گلوکوم ) را بیشتر می‌کنند و همچنین این عوامل بر روی هم اثر هم افزایی دارند. این عوامل عبارتند از: سن، نژاد، سابقه فامیلی، نزدیک بینی، دوربینی، اندازه ضخامت قرنیه و ...

> سن

آب سیاه زاویه باز اولیه با افزایش سن شیوع بیشتری پیدا می‌کند. معمولا در افراد زیر 40 سال شایع نمی‌باشد. تعداد افرادی که این بیماری را دارند از 2 درصد در 40 سالگی به 4 درصد در 80 سالگی افزایش می‌یابد.

> نژاد

افراد سیاه‌پوست 4 برابر بیشتر از سفیدپوستان در معرض آب سیاه زاویه باز اولیه قرار دارند. بیماری در این افراد زودتر اتفاق میفتد و شدیدتر است. بنابراین معاینات منظم جهت جلوگیری از آسیب بینایی در این افراد حیاتی است. خطر مبتلا شدن به آب سیاه زاویه بسته اولیه در آسیایی‌ها بیشتر است.

> سابقه فامیلی

در صورتی که خویشاوند نزدیک ( پدر، مادر، خواهر، برادر یا فرزند ) دچار آب سیاه باشند، خطر ابتلا به آب سیاه حداقل 4 برابر افزایش می‌یابد. معاینات چشمی در این افراد در سن بالای 40 سالگی توسط سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد شده است. در زمانی که عوامل خطر دیگر هم وجود دارد بهتر است معاینات چشمی در سنین پایین‌تر انجام شود. در صورتی که مبتلا به بیماری آب سیاه ( گلوکوم ) هستید، فراموش نکنید که باید به خویشاوندان خود درباره این بیماری و نیاز آنان به معاینه توضیح دهید.

> نزدیک بینی

افراد با نزدیک بینی شدید در معرض خطر بیشتر آب سیاه زاویه باز اولیه می‌باشند و باید مطمئن شویم که به طور منظم برای بررسی امکان گرفتاری به آب سیاه معاینه می‌شوند.

> دوربینی

افراد دوربین در معرض خطر بیشتر آب سیاه زاویه بسته می‌باشند.

> بیماری قند ( دیابت )

خطر آب سیاه ممکن است در افراد دیابتی بیشتر باشد. وجود رابطه مستقیم بین این دو بیماری مشخص نیست. به هرحال همه افراد دیابتی باید به طور منظم مورد معاینه چشمی قرار گرفته و همزمان معاینات و بررسی لازم جهت تشخیصی بروز احتمالی آب سیاه در آنان انجام شود.

آب سیاه چگونه درمان می‌شود؟

استفاده از قطره‌های چشمی در درمان آب سیاه ( گلوکوم )

اولین قدم درمانی مصرف قطره چشمی می‌باشد. این درمان در بیشتر بیماران کافی می‌باشد. انواع مختلفی از داروهای چشمی برای آب سیاه وجود دارد و پزشک شما ممکن است نیاز به تغییر دارو را توصیه کند تا دارو یا ترکیب دارویی مناسب‌تر جهت کنترل فشار داخل چشم تعیین شود. هنگامی که دارو شروع شده معمولا نیاز به ادامه درمان در تمام طول مدت زندگی می‌باشد ( دوره درمان در مورد آب سیاه وجود ندارد ). در برخی بیماران قطره‌های چشمی برای کنترل فشار چشم کافی نیستند و لازم است از سایر درمان‌ها مانند قرص‌ها، درمان لیزری و جراحی نیز استفاده شود.

آیا نوع دیگری از درمان وجود دارد؟

برخی بیماران مبتلا به آب سیاه همراه با فشار چشم طبیعی هستند ( به این حالت آب سیاه با فشار طبیعی یا فشار کم گفته می‌شود ). این باور وجود دارد که اختلال جریان خون به چشم در این افراد یکی از علت‌های تخریب عصب بینایی آن‌ها می‌باشد. در این بیماران داروهای کاهش دهنده فشار اولین انتخاب درمانی هستند. با این حال، در برخی موارد قرص‌هایی که بر روی جریان خون موثرند ممکن است کمک کننده باشند، اگرچه شواهد علمی محدودی از فواید آن‌ها موجود می‌باشد. مطالعات فراوانی در این زمینه در دست انجام است.

چگونه از قطره‌های چشمی استفاده کنم؟

بهتر است از یک روش استفاده کنیم تا داروها فراموش نشوند. برای مثال، اگر قطره‌های چشمی خود را کنار مسواک خود بگذارید، یادتان خواهد ماند که وقتی مسواک می‌زنید قطره خود را بریزید. راه‌های مختلفی برای ریختن قطره در چشم وجود دارد. یکی از ساده‌ترین راه‌ها این است که جلو یک آینه بنشینید، پلک تحتانی خود را پایین بکشید و اجازه دهید که قطره در فضای بین پلک و چشم بیفتد.

فرآیند پذیرش در بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی بینا مشهد

• مراجعین محترم در هنگام ورود به بیمارستان توسط پرسنل تکریم و پذیرش به کلینیک تخصصی بینایی سنجی واقع در طبقه اول هدایت می‌‌شوند.

نکته: اگر دارای عینک طبی هستید، برای انجام معاینات بینایی سنجی حتما آن را همراه خود داشته باشید.

• مرحله بعد، معاینه در کلینیک تخصصی گلوکوم می‌باشد که این امر توسط متخصصین گلوکوم انجام می‌گردد. برای انجام معاینات تکمیلی، داخل چشم قطره ریخته و پس از چند دقیقه مجددا معاینه می‌شود.

نکته: قطره ریخته شده در چشم باعث تاری دید می‌شود. این امر ممکن است به مدت چند ساعت طول بکشد بنابراین به یاد داشته باشید حتما در این زمان از رانندگی پرهیز شود.

• پس از انجام معاینات چشم اگر چشم پزشک تصمیم به عمل گرفت، تاریخ عمل در نرم افزار جامع بیمارستانی ثبت می‌شود.

 کلینیک فوق تخصصی آب سیاه ( گلوکوم ) در بیمارستان چشم پزشکی بینا