بیماری تیروئید چشمی چیست؟

غده تيروئيد، غده کوچکی در جلوی گردن است که هورمون‌هایی را فراهم می‌کند که از طریق جریان خون به کلیه اندام‌ها می‌رسد و سوخت و ساز پايه بدن راتنظيم مى‌کند. اگر غده تیروئید به هر دلیلی ناکارآمد شود و کم کار یا پرکار شود، در کلیه اندام‌های بدن تاثیرات نامطلوبی می‌گذارد.

اختلالات غده تیروئید چند دسته هستند؟

اختلال کم کاری تیروئید ( hypothyroidism )

از جمله علائمی که در صورت اختلال کم کارى تیروئید، بدن را درگیر می‌کند می‌توان به افزایش وزن بدن، کاهش سطح انرژى و افزایش احساس خستگى در بدن اشاره کرد. 

اختلال پرکاری تیروئید ( hyperthyroidism )

علائم اختلال پرکارى تيروئيد به صورت لاغرى، تعريق، لرزش دست‌ها، افزايش حساسيت به گرما و افزايش اشتها مى‌باشد.

در هر دو حالت سيستم ايمنى فرد بر ضد بافت‌هاى خود فعال می‌شود.

در واقع بیماری تیروئید چشمی یک بیماری خود ایمنی است. در این شرایط، سیستم ایمنی بدن بافت داخل و اطراف چشم‌ها را به اشتباه یک مهاجم خارجی در نظر می‌گیرد و به آن حمله می‌کند و سپس با ترشح نوعی آنتی‌بادی به چربی‌ها، ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های داخل چشم‌ها آسیب می‌زند و باعث التهاب در بافت‌های اطراف و پشت چشم‌ها می‌شود. توصیه می‌شود که افراد مبتلا به تیروئید چشمی تحت نظر مداوم چشم پزشک و متخصص بیماری‌های غدد داخلی قرار گیرند. همانطور که در ابتدا ذکر شد، غده تیروئید در این بیماری هورمون بیشتری تولید می‌کند که باعث پرکاری تیروئید می‌شود و این هورمون‌های اضافی متابولیسم را افزایش می‌دهند. در بیماری تیروئید چشمی ( Thyroid eye disease: TED ) یا بیماری گریوز ( Graves’ ophthalmopathy ) بزرگی ماهیچه‌های چشم ( علت دوبينى )، وجود سلول‌هاى التهابى در پلک‌ها و غدد اشکی و افزایش بافت چربی در پشت چشم ( علت بيرون زدگى چشم‌ها یا پروپتوز ) از علائم این بیماری می‌باشد.

در برخی موارد تورم و خشکی ماهیچه‌های چشم باعث می‌شود که دیگر دو چشم در یک مسیر و همزمان با هم حرکت نکنند که این شرایط باعث دوبینی در فرد می‌شود. در موارد نادر در این بیماری، اگر به نورون‌های پشت چشم فشار وارد شود و یا در صورتی که پلک‌ها به خوبی بسته نشوند در جلوی چشم باعث ایجاد زخم شده که این شرایط باعث کاهش قدرت بینایی در فرد خواهد شد. این بیماری با التهاب مدار چشم‌ها شروع می‌شود که به صورت ورم پلک‌ها، بیرون زدگی چشم‌ها ( پروپتوز )، جمع شدن پلک‌ها و گاهی اوقات استرابیسم ( انحراف چشم‌ها ) و معمولا بدون درد ظاهر می‌شود. پیشرفت و شدت بیماری تیروئید چشمی ( افتالموپاتی تیروئید ) بسیار متفاوت بوده و در برخی موارد حتی منجر به خطر از دست دادن بینایی نیز می‌شود. بنابراین، بهتر است انواع بیماری‌های تیروئیدی را جدی بگیرید.

علائم بيمارى تيروئيد چشمى

این بیماری علائم بسیار متفاوت و زیادی دارد. سوزش و خارش چشم‌ها، اشک ريزش، درد چشم و احساس دوبينى مى تواند از جمله این علائم باشد. متخصصان چشم پزشکی در زمان معاينه با مواردی مانند باز شدگى پلک‌ها و حالت خيرگى، بيرون زدگى چشم‌ها، محدوديت حرکات چشم و کاهش ديد به علت فشار به عصب بينايی روبرور می‌شوند. این بيمارى مى‌تواند از نظر التهابى، فعال يا غيرفعال باشد و علاوه بر علائم فوق در حالت فعال دارای علائمی مانند قرمزى و تورم ملتحمه و پلک‌ها می‌باشد. به دليل بازماندن پلک‌ها سطح کره چشم‌ها خشک شده که همين مورد باعث خراش قرنيه، زخم قرنیه و در نهایت نابينايی مى‌گردد.

برخی از علائمی که ممکن است با تیروئید چشمی همراه باشد عبارتند از:

> اختلال در بینایی

> احساس جسم خارجی در چشم‌ها

> اختلالات عضلانی چشم با دوبینی و انحراف چشم ( استرابیسم )

> کاهش حدت بینایی به دلیل فشرده سازی عصب بینایی

> افزایش فشار داخل حفره چشم و سردرد عمیق که با حرکات چشم بدتر می‌شود.

> خستگی سریع چشم‌ها هنگام کار با کامپیوتر، تماشای تلویزیون، مطالعه و رانندگی

به خاطر داشته باشید اگر پلک‌ها یا اطراف چشم فرد متورم باشد و همزمان مبتلا به کم کاری تیروئید نیز باشد، ممکن است به بیماری تیروئید چشمی مبتلا نباشد. معمولا این علایم بعد از مصرف قرص لووتیروکسین ( levothyroxine ) برطرف خواهند شد. گاهی اوقات تشخیص این بیماری دشوار است و فرد ممکن است به ورم ملتحمه ( conjunctivitis ) و یا آلرژی فصلی مبتلا باشد. در این شرایط تشخیص تیروئید چشمی بسیار دشوار است و فرد باید با دقت بیش‌تری تحت نظر قرار بگیرد.

شرایط زیر بیش‌تر در هنگام ابتلای فرد به تیروئید چشمی مشاهده می‌شوند:

> حساسیت‌های فصلی معمولا در فصل خاصی شیوع پیدا می‌کند و احتمال دیدن علایم آن هم تنها در فصل شیوع وجود خواهد داشت.

> آلرژی فصلی معمولا باعث خارش چشم‌ها می‌شود در حالی که در بیماری تیروئید چشمی این مورد اتفاق نمیفتد.

> ورم ملتحمه حالت چسبندگی در چشم‌ها ایجاد می‌کند، در حالی که در بیماری تیروئید چشمی این حالت مشاهده نمی‌شود.

> در بیماری تیروئید چشمی وقتی فرد سعی دارد به بالا و یا طرفین نگاه کند، دردی را در ناحیه پشت چشم خود احساس خواهد کرد. در آلرژی‌های فصلی و ورم ملتحمه فرد این نوع درد را تجربه نخواهد کرد.

> در ورم ملتحمه و آلرژی فصلی، فرد مبتلا به دوبینی نمی‌شود، اما یکی از علائم شایع بیماری تیروئید چشمی دوبینی می‌باشد.

با افزایش علائم بیماری بسیاری از بیماران می‌ترسند بینایی خود را از دست بدهند. خوشبختانه، بیماران تیروئید چشمی به‌ندرت بینایی خود را از دست می‌دهند و این عارضه شایع نیست. اما در صورت عدم درمان امکان دارد در اثر زخم‌ شدن قرنیه یا فشرده ‌شدن عصب بینایی، فرد نابینا شود. تمامی افراد مبتلا به بیماری تیروئید چشمی ناهنجاری‌های سیستم ایمنی را ندارند و عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث ایجاد بیماری تیروئید چشمی در افراد شوند. افرادی که مبتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت نوع ۱ یا آرتریت روماتوئید هستند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری تیروئید چشمی باشند.

چه عواملی خطر ابتلا به بیماری تیروئید چشمی را افزایش می‌دهند؟

جنسیت

بیماری تیروئید چشمی، زنان 40 تا 60 سال را بیشتر از مردان تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگرچه احتمال دارد مردان بیشتر به شکل شدید این بیماری مبتلا شوند.

وراثت

این اختلال دارای یک مولفه ژنتیکی بوده و افرادی که یکی از اعضای خانواده آن‌ها به این بیماری یا یک بیماری خودایمنی دیگر مثل دیابت یا مالتیپل اسکلروزیس( MS )  مبتلا هستند بیشتر در معرض ابتلا به تیروئید چشمی قرار می‌گیرند.

سن

این اختلال بیشتر در دوران میانسالی رخ می‌دهد. سن بروز بيمارى دهه چهارم تا ششم است.

عوامل محيطى

دخانيات، باعث شروع و تشديد بيمارى و عدم پاسخ به درمان مى شود و حتما بايد کنار گذاشته شود.

آیا بیماری تیروئید چشمی درمان دارد؟

درمان بيمارى تیروئید چشمی، توسط متخصص چشم پزشکی، متخصص غدد و گاهی اوقات راديوتراپيست انجام مى‌شود. ارزيابى و معاینه کامل و دقیق از میزان ديد و بینایی بيمار، وضعيت پلک‌ها، تصویربرداری سرعصب و قرنيه، فشار چشم‌ها و ميدان بينايی ضرورى است. همزمان لازم است وضعيت تيروئيد بيمار توسط متخصص غدد به حالت نرمال برگردانده شود. سیر تکامل بيمارى تیروئید چشمی بين 6 ماه تا 2 سال است و سپس بيمارى وارد فاز خاموشى مى‌شود و عوارض آن بايد درمان گردد. در بیماری تیروئید چشمی، معاینه توسط متخصص‌های چشم پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت مشکوک بودن به عملکرد غده تیروئید، در ابتدا معاینه کامل چشم پزشکی صورت می‌گیرد.

این معاینه‌ها شامل موارد مختلفی هستند:

> حدت بینایی

> دید رنگی بیمار

> میدان دید

> معاینه پشت چشم‌ها و شبکیه ( فوندوس )

> بررسی فشار داخل چشم‌ها

> پهنای پلک

> بررسی عضلات چشم و تحرک آن‌ها با کمک سونوگرافی

> معاینه انحراف چشم‌ها ( استرابیسم )

> معاینه بیرون ‌زدگی ( پروپتوز ) چشم‌ها با استفاده از دستگاه اگزوفتالمومتر

چشم پزشک می‌تواند با استفاده از دستگاه اگزوفتالمومتر میزان قابلیت تحرک چشم‌ها را اندازه‌گیری کند. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا توموگرافی کامپیوتری روش انتخابی برای تشخیص اوربیتوپاتی غدد درون‌ریز ( بیماری تیروئید چشمی ) است. تصویربرداری می‌تواند برای ارزیابی بافت‌ها و ماهیچه‌های حفره چشم استفاده شود و همزمان علت‌های دیگر بیماری مانند تومور را رد کند.

اگر بيمارى با علائم التهابى همراه باشد، در ابتدا بايد با داروهاى ضد التهاب اين علائم برطرف گردد. علائم التهابى شامل تورم و پرخونى پلک و ملتحمه و درد خلف کره چشم مى‌باشد. داروى اصلى جهت رفع اين مشکل کورتیکواستروئیدها هستند که مى‌توانند به صورت خوراکى و يا تزريق وريدى تجويز گردند. عوارض اين داروها شامل افزايش وزن بدن، مشکلات و ناراحتی‌های گوارشى، بالا رفتن فشار و قند خون مى‌باشد. به طور معمول تزريق وريدى نتيجه بهتر و عوارض کمترى دارد. در صورت مقاومت به این داروها و عدم رفع التهاب، داروهاى سرکوب کننده سيستم ايمنى و در موارد شدیدتر راديوتراپى نیاز خواهد بود. اقدامات درمانى سرپايی شامل ترک دخانيات، استفاده از اشک مصنوعى و پمادهاى چشمى، بستن شبانه چشم‌ها و بلند بودن زير سر هنگام خواب است.

در صورت نیاز به درمان از طریق جراحی، نیاز است وضعيت تيروئيد و چشم‌ها حداقل براى 6 ماه در حالت پايدار و کنترل شده باشند. درمان‌های جراحى ممکن است شامل چندين مرحله باشند که برحسب شدت بيمارى ممکن است برخى مراحل نیاز نباشد. هدف از جراحی چشم‌ها در بیماری تیروئید چشمی برای رفع فشار بیرون زدگی چشم‌ها (اوربیتال)، بهبود حرکت چشم‌ها و عمل‌های پلک می‌باشد.

گاهی اوقات جراحى حدقه چشم‌ها در افرادى که بيرون زدگى کره چشم ( پروپتوز ) دارند ضرورى است. کاهش حجم چربى داخل حدقه و خروج قسمتى از چربى در افرادى که بيرون زدگى خفيف دارند موثر بوده و کافى می‌باشد. اما در افرادى که بيرون زدگى در چشم‌ها شديدتر است يا عضلات خيلى بزرگى دارند بايد ديواره‌هاى استخوانى حدقه برداشته شوند تا محتويات حدقه بتوانند وارد فضاى سينوس‌ها شده و فشار از پشت کره چشم برداشته شود. البته برداشتن ديواره‌هاى حدقه در برخى افراد باعث تشديد دوبينى يا ايجاد دوبينى جديد مى‌شود که در ادامه درمان بايد اصلاح گردد. دوبينى بيمار با جراحى بر روى عضلات خارج چشمى بايد اصلاح گردد. هدف از این عمل، صرفا اصلاح دوبينى در نگاه روبرو و نگاه به پايين مى باشد و ممکن است در ساير جهات دوبينى باقى بماند. مرحله بعدی شامل جراحى پلک بالا و پايين به خاطر باز بودن بيش از حد و مشخص بودن سفيدى چشم‌ها است. با توجه به شدت باز بودن پلک‌ها، عمل‌های مختلفى وجود دارد. عمل پلک‌ها تنها زمانی صورت می‌گیرد که تورم و چربى پلک‌ها حذف شود و  ظاهر بهترى را براى بيمار ايجاد کند.

چه مواردی در بیماری تیروئید چشمی اورژانسی تلقی می‌شود؟

زمانیکه بيرون زدگى بيش از حد چشم‌ها، باعث ایجاد خشکی سطح قرنیه و در نتیجه خراش قرنیه شود، ادامه اين روند ممکن است منجر به زخم قرنیه و نابينايی فرد گردد. در این شرایط لازم است بلافاصله تحت درمان دارويی و جراحى قرار گيرد.

مورد بعدی زمانى رخ می‌دهد که عصب بينايی به علت تحت فشار قرار گرفتن توسط عضلات بزرگ، به آرامى کارايی خود را از دست داده و بيمار به سمت نابينايی پيش خواهد رفت. تشخيص اين مورد در اوايل بيمارى دشوار است و باید با معاینه‌های مختلف شناسایی شود. زمانیکه تشخيص داده شد، درمان با تزريق استروييد و يا انجام عمل صورت می‌گیرد.

در موارد خفيف بيمارى تیروئید چشمی، فرد به زندگى عادى باز می‌گردد، اما در موارد شديدتر معمولا قسمتى از عوارض بیماری مانند قسمتى از بيرون زدگى چشم‌ها يا دوبينى باقى مى‌ماند. به طور کلی بيمارى تیروئید چشمى باعث کاهش کيفيت زندگى مى‌شود و هدف از این درمان‌ها بازگرداندن قسمتى کيفيت از دست رفته و کمک به بهبود روند بينايی، ظاهرى و زندگى بيمار مى باشد.

برخی علائم دیگر که باید با دیدن آنها سریعا به چشم پزشک مراجعه کنید:

> علایم بیماری طی چند روز و یا چند هفته شدت پیدا کنند.

> تاری چشم با پلک زدن و یا پوشاندن چشم‌ها برطرف نشود.

> فرد قادر به تشخیص رنگ‌ها به روشنی و شفافی قبل نباشد.

> دوبینی در هنگام نگاه کردن به جلو

> فرد برای جلوگیری از دوبینی مجبور باشد تا سر خود را به سمت عقب با طرفین متمایل کند.

بیماری‌های تیروئیدی اغلب در افرادی با سابقه‌ خانوادگی رخ می‌دهند. بنابراین اگر کسی از اعضای خانواده به این بیماری‌ها مبتلا باشد، فرد هم باید برای گرفتن آزمایش‌های پزشکی لازم به صورت مداوم تحت نظر پزشک باشد.

نحوه صحیح ریختن قطره و پمادهای چشمی چگونه می‌باشد؟

> سر خود را به عقب خم کنید و پلک پایین خود را با یک انگشت به سمت پایین بکشید.

> دارو را داخل پلک پایینی بریزید.

> چشم خود را به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه ببندید تا قطره‌ها یا پماد حرکت کنند.

> پماد یا نوک قطره چکان را به مژه‌ها یا هر سطح دیگری نزنید.

> در صورتی که چشم‌های شما خشک است، از اشک مصنوعی استفاده کنید.

> برای محافظت چشم‌ها در مقابل نور و باد از عینک آفتابی استاندارد استفاده نمایید.

چگونه می‌توان التهاب چشم را کاهش داد؟

برای کاهش التهاب چشم‌ها می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

در صورت وجود ترشح، از سرم‌های شستشوی نمکی برای چشم‌ها استفاده کنید.

از کمپرس سرد بر روی چشم‌های خود استفاده کنید. کمپرس می‌تواند یک دستمال تمیز سرد باشد.

بالا نگه داشتن سر هنگام خواب می‌تواند مقداری به کاهش تورم چشم‌ها کمک کند.

آیا می‌توان از بیماری تیروئید چشمی پیشگیری کرد؟

معمولا هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری تیروئید چشمی وجود ندارد. اگر به این اختلال مبتلا هستید، ممکن است پزشک برای شما یک داروی استروئیدی به نام پردنیزون تجویز کند که می‌تواند به کنترل بیماری کمک کند.

برخی از توصیه‌های پزشکی در رابطه با بیماری تیروئید چشمی

اگر سیگاری هستید، آن را کنار بگذارید

از پزشک خود در مورد نحوه ترک سیگار راهنمایی بخواهید. افراد مبتلا به بیماری تیروئید چشمی که به سیگار کشیدن ادامه می‌دهند کمتر به درمان‌ها پاسخ می‌دهند.

از نوسانات سطح هورمون‌های تیروئیدی خود آگاه باشید

آزمایش‌های تیروئید را به ‌طور منظم انجام دهید و توصیه‌های پزشک خود را در مورد زمان و نحوه مصرف داروهای تیروئید جدی بگیرید. این امر باعث می‌شود اطمینان داشته باشید که سطح تیروئید شما طبیعی و ثابت باقی می‌ماند و در نتیجه باعث می‌شود که بیشترین شانس را برای بهبودی داشته باشید.

اگر مبتلا به بیماری تیروئید چشمی فعال هستید از درمان با ید رادیواکتیوی خودداری کنید

ید رادیواکتیو ماده‌ایی است که برای تشخیص انواع تومورها و بیماری‌ها در بدن از آن استفاده می‌شود. در پزشکی هسته‌ایی این ماده به بدن فرد بیمار تزریق می‌شود و بعد از انجام آزمایش‌ها و اسکن‌ها، از طریق تعرق یا ادرار از بدن خارج می‌گردد. همچنین برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در پزشکی هسته‌ایی به کار می‌رود. درمان با ید می‌تواند بیماری تروئید چشمی را بدتر کند. با پزشک خود مشورت کنید که چه اقدامات احتیاطی خاصی ممکن است مورد نیاز باشد یا اینکه آیا نیاز است که درمان به تعویق بیفتد؟

مکمل‌های سلنیوم

شواهد اخیر نشان می‌دهد که استفاده از مکمل‌های سلنیوم با دوز ۱۰۰ میکروگرم 2 بار در روز و در یک دوره 6 ماهه می‌تواند به بهبود بیماری کمک کند.