اشک مصنوعی و دلایل استفاده از آن

خشکی چشم ها از بیماری های شایع چشمی است که تقریبا همه افراد را به دلایل مختلف درگیر می‌کند. عواملی مانند استفاده بیش از حد از تلفن همراه، رایانه و سایر لوازم دیجیتالی دارای صفحه نمایش، آلودگی های محیطی، افزایش سن، استفاده از لنزهای تماسی، مصرف دخانیات و برخی بیماری های چشمی، احتمال ابتلا به خشکی چشم را افزایش می‌دهد.

برای درمان و کنترل این عارضه، محصولی با نام اشک مصنوعی تولید شد تا با استفاده از آن افزایش این بیماری به حداقل برسد. افرادی که احساس خشکی، سوزش، خارش و خستگی در چشم ها دارند از جمله کسانی هستند که به این محصول نیاز خواهند داشت.

در این مقاله به توضیح اشک مصنوعی و مواد تشکیل دهنده آن می‌پردازیم. پس از آن به بررسی کاربردها، مزایا و معایب آن و همچنین، این محصول برای چه افرادی لازم است، می‌پردازیم:

اشک مصنوعی و مواد تشکیل دهنده آن

اشک مصنوعی یک قطره استریل چشمی است که از آن برای تامین رطوبت کافی و مورد نیاز چشم‌ها استفاده می‌شود. همانطور که در بالا اشاره شد، این محصول به عنوان یک جایگزین برای اشک طبیعی بوده و برای افرادی که به دلایل مختلف، میزان اشک چشم های آن ها کافی نیست، استفاده می‌شود.

در ساخت قطره های اشک مصنوعی معمولا از موادی مانند آب، نمک فسفاته، پلیمرهای هیدروکسی ‌پروپیل ‌متیل ‌سلولز، کربوکسی ‌متیل ‌سلولز و گلوکز استفاده می‌شود. این مواد به طور کلی بسیار ملایم هستند تا به راحتی با اشک طبیعی ترکیب شوند.

انواع اشک مصنوعی

اشک مصنوعی به طور کلی به دو دسته قطره ‌ها و پمادهای چشمی تقسیم می‎شود. قطره های چشمی نیز انواع مختلفی دارند و با توجه به مواد نگهدارنده داخل آن‌ها تقسیم بندی می‌شوند. معمولا قطره های اشک مصنوعی فاقد مواد نگهدارنده به صورت قطره های چشمی تک دوز هستند. در ادامه به بررسی هر یک از این موارد می‌پردازیم. قطره های اشک مصنوعی نیز مانند تمامی داروها باید با توجه به نظر و تشخیص چشم پزشک استفاده گردند. پس برای حصول نتیجه به متخصص چشم مراجعه نمایید تا با توجه به شرایط و نوع چشم شما، مناسب ترین نوع اشک مصنوعی تجویز گردد.

> اشک مصنوعی با مواد نگهدارنده (مولتی دوز)

این محصول با استفاده از مواد نگهدارنده افزوده شده به آن، ماندگاری زیادی دارد. این نوع اشک مصنوعی به آسانی از داروخانه قابل تهیه بوده و معمولا این محصول در حجم 10 میلی متر موجود است. نکته مهم که باید در رابطه با این قطره ها به آن توجه گردد، مدت زمان استفاده از این دارو می‌باشد. از زمانی که درپوش آن را باز می‌کنید، تنها تا ۳۰ روز می‌توانید از آن برای درمان خشکی چشم ها استفاده کنید و پس از این مدت باقی‎ مانده قطره باید دور ریخته شود. از ویژگی های‌ مهم این نوع اشک مصنوعی می‌توان به جلوگیری از درگیری چشم ها با آلودگی های باکتریایی اشاره کرد.

> اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده (تک دوز)

همانطور که از نام آن مشخص است، در ساخت قطره های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده، از هیچ ماده نگهدارنده‌ای استفاده نمی‎شود. ویال اشک مصنوعی تک دوز را فقط می‌توان یک بار استفاده کرد و پس از بازکردن درپوش آن و یک بار چکاندن قطره، دیگر قابل استفاده نمی‌باشند و باید آن را دور بیندازید. از ویژگی های این قطره چشمی می‎توان به امکان استفاده آن برای تمام افراد و خصوصا کسانی که مبتلا به خشکی چشم نسبتا شدید هستند، اشاره کرد. پس از بسیاری از جراحی های چشم، پزشک توصیه می‌کند که بیمار تا مدتی از این دارو برای بهبود روند درمان استفاده نماید.

> پماد اشک مصنوعی

نوع دیگر اشک های مصنوعی به صورت پماد می‌باشند. چشم پزشکان معمولا این محصول را برای افرادی که از خشکی شدید چشم رنج می‌برند، توصیه می‌کنند زیرا اثرگذاری آن به دلیل ماندگاری بیشتر نسبت به قطره‎ها بیشتر است.

چه افرادی باید از اشک مصنوعی استفاده کنند؟

همانطور که در ابتدای مقاله نیز توضیح دادیم، اشک مصنوعی یک راهکار موثر برای کسانی است که به دلایل مختلف از خشکی چشم رنج می‌برند. در ادامه به بررسی برخی از این علت ها می‌پردازیم:

> کمبود تولید اشک

همانطور که در ابتدا توضیح دادیم، برخی افراد به دلایل مختلف مانند ابتلا به برخی بیماری های چشمی، استفاده از داروهای خاص و افزایش سن، قادر به تولید کافی اشک نیستند. در این صورت، استفاده از قطره اشک مصنوعی کمک می‌کند تا رطوبت چشم ها  به صورت متعادل ایجاد و حفظ شود.

> مراقبت از چشم ها

برخی افراد به ویژه در شرایط خاص مانند پس از عمل های چشمی یا در دوران بارداری باید از چشم های خود مراقبت بیشتری داشته باشند. در این موارد، استفاده از اشک مصنوعی با تجویز پزشک، به تغذیه و رطوبت چشم ها کمک می‌کند.

> استفاده از لنزهای تماسی

احتمال خشکی چشم ها با استفاده از لنزهای تماسی ممکن است افزایش یابد. در این صورت، بهره گرفتن از قطره و یا پمادهای اشک مصنوعی باعث کاهش علائم خشکی چشم و استفاده راحت تر از لنزهای تماسی خواهد شد.

> برخی بیماری های چشمی

برخی بیماری ها مانند آب مروارید (کاتاراکت) و قوز قرنیه (کراتوکونوس) در تولید اشک نقص داشته و با استفاده از اشک مصنوعی ممکن است برخی علائم بیماری بهبود یابد.

کاربرد و مزایای استفاده از اشک مصنوعی

زمانی که با تجویز چشم پزشک مصرف اشک مصنوعی آغاز می‌گردد، در واقع باعث پایداری و ضخیم شدن لایه بیرونی اشک می‌شود. در این صورت تجزیه اشک به تاخیر افتاده و قرنیه مرطوب می‌ماند.

همانطور که قبلا توضیح دادیم، قطره های استریل چشمی بیشتر برای محافظت و رفع خشکی چشم ها استفاده می‌شوند، اما بهتر است این نکته را خاطرنشان کنیم که با کمک داروهای اشک مصنوعی برخی موارد دیگر نیز رفع می‌گردند:

• رطوبت چشم ها تامین و حفظ می‌گردد.

• تحریک، خارش و سوزش چشم ها در برخی بیماری های چشمی مانند خشکی قرنیه و ملتحمه کاهش می‌یابد.

• از سطح قرنیه محافظت می‌شود

• استفاده از لنزهای تماسی نرم و سخت آسان تر می‌شود.

نحوه مصرف اشک های مصنوعی

برای حصول نتیجه مثبت و قابل قبول اشک های مصنوعی، باید نحوه و میزان مصرف آن را به خوبی رعایت نمایید. بهتر است برای استفاده از داروهای اشک مصنوعی نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• پیش از مصرف، دست های خود را شسته و ضدعفونی نمایید.

• سر خود را عقب برده و به بالا نگاه کنید.

• پلک های خود را به آرامی به سمت پایین بکشید.

• دارو را نزدیک چشم ها برده و به میزان دستور پزشک، قطره اشک مصنوعی را داخل چشم ها بریزید.

• چشم ها را بسته و چند ثانیه صبر کنید.

• پس از آن با فشار آرام و ملایم در گوشه چشم ها، مانع از خارج شدن قطره شوید.

عوارض جانبی و موارد احتیاط در استفاده از اشک مصنوعی

قطره های اشک مصنوعی دارای مزایای متعددی می‌باشند، اما ممکن است مانند هر داروی دیگری عوارض یا اثرات منفی نیز به دنبال داشته باشد. از این رو در صورت مشاهده برخی از موارد که در زیر نیز به آن اشاره کردیم، پزشک خود را مطلع سازید:

> تحریک چشم ها

چشم های برخی افراد ممکن است پس از استفاده از اشک مصنوعی با تحریک مواجه گردد. این امر ممکن است به دلیل حساسیت به یک یا چند ماده موجود در این محصول باشد.

> عوارض جانبی

استفاده بیش از حد یا نادرست از این محصول ممکن است منجر به بروز عوارض جانبی شود. برخی عوارض مانند التهاب چشم ها و یا تحریک سطح قرنیه که در صورت مشاهده باید با چشم پزشک تماس بگیرید.

> عدم سازگاری با بدن

برخی از اشک های مصنوعی دارای مواد نگهدارنده ممکن است با ترکیبات شیمیایی بدن سازگار نباشند و منجر به بروز عوارض ناخوشایندی گردند.

> تاثیر بر لنزهای تماسی

قطره های اشک مصنوعی ممکن است باعث ایجاد تاثیرات جانبی بر لنز‌های تماسی و کاهش کارایی آن ها شوند.

با توجه به توضیحات بالا، موارد زیر را رعایت نمایید:

> داروهای اشک مصنوعی را با توجه به دستور چشم پزشک مصرف نمایید.

> از مصرف خود سرانه هر نوع از اشک مصنوعی خودداری نمایید.

> اگر از قطره و پمادهای چشمی به صورت همزمان استفاده می‌کنید، ابتدا از قطره و سپس پماد چشمی استفاده نمایید. به یاد داشته باشید، بین مصرف دو دارو حداقل ۵ دقیقه زمان دهید.

> در صورت استفاده از لنزهای تماسی، ابتدا لنزها را از چشم خارج و سپس قطره را مصرف نمایید.

جمع بندی

همان‎طور که در این مقاله و مقالات پیشین اشاره کردیم، خشکی چشم ها یکی از بیماری های شایع چشمی بوده و مهم ترین علت ابتلای افراد به آن استفاده از رایانه، تلفن های همراه، آلودگی های هوا و محیط و... می‌باشد. چشم پزشکان در موارد متعدد و پس از بررسی شرایط و وضعیت بیماری برای درمان به مراجعین خود، قطره های اشک مصنوعی را پیشنهاد می‌دهند. ما در این مقاله تلاش کردیم داروهای اشک مصنوعی را از وجوه مختلف مورد بررسی قرار داده تا اطلاعات کاملی در مورد آن داشته باشید.

 آشنایی با واحد پرستاری آموزش و پیگیری بیمار